Parasocial Relationships: Mối Quan Hệ Một Chiều Với Những Nhân Vật Truyền Thông

Bạn có bao giờ cảm thấy như mình thật sự hiểu rõ một nhân vật trong bộ phim yêu thích, hay một ngôi sao mà bạn theo dõi trên Instagram không? Bạn có thể cảm thấy như người ấy đang chia sẻ những khoảnh khắc cá nhân trong cuộc sống của mình, dù bạn chưa bao giờ gặp họ ngoài đời thực? Nếu có, bạn có thể đang trải qua một mối quan hệ "parasocial" — một mối quan hệ một chiều mà người xem hình thành với các nhân vật hoặc người nổi tiếng thông qua phương tiện truyền thông.

Parasocial Relationships Là Gì?

Parasocial relationships (mối quan hệ parasocial) là những mối quan hệ mà người dùng phương tiện truyền thông xây dựng với một nhân vật truyền thông, như một người nổi tiếng, nhân vật trong phim, hay những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Những mối quan hệ này chỉ tồn tại trong tâm trí của người xem và không có sự trao đổi qua lại như trong các mối quan hệ thực sự.

Tuy nhiên, dù chỉ là một mối quan hệ một chiều, những mối quan hệ này vẫn có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến người tham gia. Người xem có thể cảm thấy một sự gắn kết, thậm chí là tình bạn hay tình cảm, với những nhân vật họ yêu thích, như thể họ đã thật sự biết và hiểu nhau.

Lịch Sử Của Mối Quan Hệ Parasocial

Khái niệm về parasocial relationship lần đầu tiên được Donald Horton và R. Richard Wohl giới thiệu vào năm 1956. Họ cho rằng những mối quan hệ này xuất hiện khi người xem cảm thấy gắn kết và gần gũi với một nhân vật truyền thông nào đó, mặc dù trên thực tế, không có sự tương tác hai chiều.

Các Loại Mối Quan Hệ Parasocial

Parasocial relationships có thể tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, và mỗi hình thức lại đại diện cho một giai đoạn khác nhau của mối quan hệ này:

1. Parasocial Interactions (Tương Tác Parasocial): Đây là những tương tác gần giống với các cuộc trò chuyện giữa người xem và nhân vật, nhưng chỉ xảy ra trong thời gian người xem tiếp xúc với phương tiện truyền thông. Ví dụ, khi bạn xem một chương trình truyền hình và cảm thấy như bạn là một phần trong nhóm bạn của các nhân vật, bạn đang trải qua một parasocial interaction. Nếu sau đó bạn tiếp tục nghĩ về họ như những người bạn thực sự, bạn có thể đã hình thành một mối quan hệ parasocial.
2. Parasocial Attachments (Gắn Kết Parasocial): Theo nghiên cứu của nhà tâm lý học Gayle Stever, parasocial attachments xảy ra khi một nhân vật truyền thông trở thành nguồn an ủi, mang lại cảm giác an toàn cho người xem. Giống như mối quan hệ gắn bó thực sự, mối quan hệ này giúp người xem cảm thấy gần gũi và kết nối, mặc dù sự kết nối đó không phải là trực tiếp.

Mối Quan Hệ Parasocial Có Lành Mạnh Không?

Mặc dù những mối quan hệ này có thể mang lại một số lợi ích, nhưng cũng không thiếu những tác động tiêu cực:

Tác Động Tiêu Cực:

• Ảnh Hưởng Đến Quan Điểm Chính Trị: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mối quan hệ parasocial có thể ảnh hưởng đến quan điểm chính trị và quyết định bỏ phiếu của người xem.
• Hành Vi Mua Sắm: Người xem có thể bị ảnh hưởng trong việc quyết định mua sản phẩm, đặc biệt khi họ thấy một người nổi tiếng quảng cáo hoặc sử dụng sản phẩm đó.
• Tạo Ra Những Khuôn Mẫu Giới Tính Sai Lệch: Khi người xem hình thành những mối quan hệ một chiều với các nhân vật, họ có thể bắt đầu tin vào những khuôn mẫu giới tính không chính xác.

Lợi Ích Tích Cực:

• Tăng Cảm Giác Thuộc Về Một Cộng Đồng: Những mối quan hệ parasocial có thể giúp người xem cảm thấy tự tin hơn và cải thiện cảm giác về bản thân.
• Giảm Cảm Giác Cô Lập: Trong những thời điểm như đại dịch COVID-19, khi mọi người bị cách ly, mối quan hệ parasocial với các nhân vật truyền thông có thể giúp giảm bớt cảm giác cô đơn và thỏa mãn nhu cầu giao tiếp.
• Tăng Cường Kết Nối Xã Hội: Khi nhiều người cùng chia sẻ một mối quan hệ parasocial với một nhân vật nào đó, họ có thể tạo ra các cộng đồng trực tuyến, kết nối và gắn kết với nhau trong thế giới thực.

Mối Quan Hệ Parasocial Hình Thành Như Thế Nào?

Giống như các mối quan hệ thực tế, parasocial relationships cũng bắt đầu khi người xem tiếp xúc lần đầu với một nhân vật truyền thông. Ban đầu, người xem có thể chỉ cảm thấy thích thú hay ngưỡng mộ nhân vật đó, nhưng nếu nhân vật gây ấn tượng mạnh, cảm giác này có thể phát triển thành một mối quan hệ một chiều sâu sắc.

Cảm giác này có thể được củng cố qua những lần tương tác tiếp theo, chẳng hạn như khi người xem tiếp tục theo dõi nhân vật qua các phương tiện truyền thông, hoặc khi họ bắt đầu tham gia vào các cộng đồng người hâm mộ.

Parasocial Relationships Và Mạng Xã Hội

Với sự phát triển của mạng xã hội, những mối quan hệ parasocial đã trở nên phức tạp hơn. Các nền tảng như Twitter, Instagram hay TikTok cho phép người hâm mộ có thể tương tác trực tiếp với người nổi tiếng, điều này làm mối quan hệ giữa người xem và nhân vật truyền thông trở nên gần gũi hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi có sự tương tác này, mối quan hệ vẫn giữ tính chất một chiều vì người xem không có quyền kiểm soát thực sự trong mối quan hệ đó.

Kết Luận

Parasocial relationships là một hiện tượng tự nhiên trong xã hội hiện đại, đặc biệt là trong thời đại của phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Chúng có thể mang lại cả lợi ích và tác động tiêu cực đối với người tham gia. Quan trọng là, những mối quan hệ này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cách chúng ta kết nối với những nhân vật truyền thông và vai trò của chúng trong cuộc sống cá nhân. Dù là tích cực hay tiêu cực, chúng phản ánh sự khao khát kết nối và sự gắn bó của con người với nhau, ngay cả khi sự kết nối này không phải là thực sự "thật".

Nếu bạn thấy rằng một mối quan hệ parasocial đang ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của mình, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia để hiểu rõ hơn và có những cách đối phó phù hợp.

Nguồn:

1. Liebers N, Schramm H. Parasocial Interactions and Relationships with Media Characters–An Inventory of 60 Years of Research. Communication Research Trends. 2019;38(2):4-31.
2. Horton D, Wohl RR. Mass Communication and Para-Social Interaction: Observations on Intimacy at a Distance. Psychiatry. 1956;19(3):215-229. doi:10.1080/00332747.1956.11023049
3. Giles DC. Parasocial Interaction: A Review of the Literature and a Model for Future Research. Media Psychol. 2002;4(3):279-305. doi:10.1207/s1532785xmep0403_04
4. Dibble JL, Hartmann T, Rosaen SF. Parasocial Interaction and Parasocial Relationship: Conceptual Clarification and a Critical Assessment of Measures. Hum Commun Res. 2015;42(1):21-44. doi:10.1111/hcre.12063
5. Stever GS. Processes of Audience Involvement. In: Stever GS, Giles DC, Cohen JD, Myers ME. Understanding Media Psychology. 1st ed. New York: Routledge; 2021:183-204.
6. Branch SE, Wilson KM, Agnew CR. Committed to Oprah, Homer, or House: Using the investment model to understand parasocial relationships. Psychol Pop Media Cult. 2013;2(2):96-109. doi:10.1037/a0030938
7. Sanderson J. “You Are All Loved so Much”: Exploring relational maintenance within the context of parasocial relationships. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications. 2009;21(4):171-182. doi:10.1027/1864-1105.21.4.171
8. Giles D. Psychology Of The Media. Basingstoke: Palgrave Macmillan; 2010.
9. Hu M. The influence of a scandal on parasocial relationship, parasocial interaction, and parasocial breakup. Psychol Pop Media Cult. 2016;5(3):217-231. doi:10.1037/ppm0000068
10. Eyal K, Cohen J. When Good Friends Say Goodbye: A Parasocial Breakup Study. J Broadcast Electron Media. 2006;50(3):502-523. doi:10.1207/s15506878jobem5003_9
11. Stever GS. How do parasocial relationships with celebrities contribute to our development across the lifespan?. In: Shackleford KE, ed. Real Characters: The Psychology Of Parasocial Relationships With Media Characters. 1st ed. Santa Barbara: Fielding University Press; 2020:119-144.
12. Stever GS. Fan Behavior and Lifespan Development Theory: Explaining Para-social and Social Attachment to Celebrities. J Adult Dev. 2011;18(1):1-7. doi:10.1007/s10804-010-9100-0
13. Stever GS, Lawson KE. Twitter as a way for celebrities to communicate with fans: Implications for the study of parasocial interaction. North American Journal of Psychology. 2013;15(2):339-354.