Những điều cần biết về trầm cảm ở trẻ em

Trầm cảm ở trẻ em không giống như trầm cảm ở người lớn.

Trầm Cảm Ở Trẻ Em: Những Điều Cần Biết

Mặc dù đa số mọi người nghĩ rằng trầm cảm là căn bệnh của người lớn, nhưng trẻ em và thanh thiếu niên cũng có thể mắc phải trầm cảm. Thật không may, nhiều trẻ em bị trầm cảm không được điều trị vì người lớn không nhận ra rằng chúng đang mắc phải bệnh này.

Việc các bậc phụ huynh, giáo viên và những người lớn khác tìm hiểu về trầm cảm ở trẻ em là rất quan trọng. Khi bạn hiểu được các triệu chứng của trầm cảm ở trẻ và lý do vì sao trẻ em có thể mắc phải, bạn sẽ có thể can thiệp một cách hiệu quả và giúp đỡ trẻ.

Trẻ Em Trải Nghiệm Trầm Cảm Như Thế Nào

Theo Học viện Tâm thần học Trẻ em và Thanh thiếu niên Hoa Kỳ, những dấu hiệu thường thấy của trầm cảm ở trẻ em và thanh thiếu niên kéo dài hơn hai tuần và có thể xuất hiện các triệu chứng giống như người lớn, chẳng hạn như:

• Thay đổi về sự thèm ăn hoặc cân nặng
• Cảm thấy hoặc có vẻ buồn, trầm cảm, hay cáu gắt
• Mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng
• Cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ
• Khó khăn trong việc tập trung
• Mất hứng thú hoặc niềm vui trong những hoạt động trước đây yêu thích
• Chậm chạp hoặc kích động
• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều hầu như mỗi ngày
• Suy nghĩ về tự tử và/hoặc cái chết

Các tiêu chí chẩn đoán của DSM-5-TR đối với trầm cảm lâm sàng giống nhau đối với trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn. Tuy nhiên, trẻ em ít có khả năng đạt tiêu chí này do sự khác biệt trong cách chúng biểu hiện các triệu chứng. Khi trưởng thành, các triệu chứng sẽ trở nên phù hợp hơn với các tiêu chí trong DSM-5-TR.

Trầm cảm ở trẻ em và thanh thiếu niên thường xuất hiện khác với người lớn. Trẻ nhỏ thường gặp khó khăn trong việc giải thích cảm xúc của mình và có thể quay lại các hành vi trước đây như mút tay hay đái dầm. Trẻ có thể gặp nhiều ác mộng và khó ngủ.

Sự cáu kỉnh và/hoặc tức giận là những dấu hiệu phổ biến của trầm cảm ở trẻ lớn hơn và thanh thiếu niên. Các em có thể không muốn dành thời gian với bạn bè hoặc tham gia vào các hoạt động thường ngày. Trẻ có thể than phiền về đau bụng, đau đầu, hay cảm thấy không khỏe để tránh đi học. Thanh thiếu niên có thể cố gắng che giấu nỗi đau cảm xúc của mình vì sợ bị đánh giá từ người khác.

Ngoài những triệu chứng trên, một số trẻ có thể bắt đầu gặp khó khăn trong việc học, quan hệ bạn bè rối ren và có thể mắc phải vấn đề sử dụng chất kích thích.

Trầm Cảm Ở Trẻ Em: Những Nguyên Nhân

Mặc dù các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống, như ly hôn, có thể góp phần vào trầm cảm, nhưng đó chỉ là một phần nhỏ của vấn đề. Nhiều yếu tố khác như di truyền, sự khác biệt trong phát triển thần kinh hoặc thể chất, bệnh tật nghiêm trọng và các yếu tố tâm lý xã hội cũng đóng một vai trò trong việc khởi phát trầm cảm.

Các yếu tố có thể góp phần vào trầm cảm ở trẻ em bao gồm:

• Lịch sử gia đình: Di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra khuynh hướng mắc các rối loạn tâm trạng. Trẻ em có thành viên trong gia đình mắc các rối loạn tâm trạng như trầm cảm có nguy cơ cao gặp phải các triệu chứng tương tự.
• Hóa học trong não: Mất cân bằng trong các chất dẫn truyền thần kinh và hormone có thể ảnh hưởng đến cách não hoạt động, từ đó tác động đến tâm trạng và cảm xúc và tăng nguy cơ mắc trầm cảm. Dậy thì sớm và thay đổi hormone cũng có thể là yếu tố kích hoạt các triệu chứng trầm cảm.
• Yếu tố môi trường: Môi trường gia đình căng thẳng, hỗn loạn hoặc không ổn định có thể khiến trẻ dễ mắc phải trầm cảm hơn. Sự từ chối và bắt nạt ở trường học cũng có thể là những yếu tố đóng góp.
• Căng thẳng hoặc chấn thương: Các thay đổi đột ngột như chuyển nhà, ly hôn hoặc các sự kiện chấn thương như bị lạm dụng, thiên tai và chiến tranh có thể góp phần vào cảm giác trầm cảm.
• Vấn đề về bản thân: Thiếu các cơ hội để phát triển tính cách, tài năng và kỹ năng có thể góp phần làm giảm lòng tự trọng, sự tự tin và phát triển xã hội của trẻ.

Ai cũng có thể mắc trầm cảm, và đó không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối. Nếu con bạn bị trầm cảm, đó cũng không phải là lỗi của bạn. Tuy nhiên, bạn có thể làm một số điều để giúp đỡ.

Chẩn Đoán Trầm Cảm Ở Trẻ Em

Nếu bạn nghĩ rằng con bạn có dấu hiệu của trầm cảm, hãy hẹn gặp bác sĩ nhi khoa của con để thảo luận về những mối lo ngại của bạn.

Trước khi đưa ra chẩn đoán, con bạn cần trải qua một đánh giá thể chất toàn diện. Điều này giúp loại trừ bất kỳ bệnh lý nào có thể gây ra các triệu chứng bạn đang thấy. Ví dụ, vấn đề về tuyến giáp, thiếu máu và thiếu vitamin có thể bắt chước các triệu chứng của trầm cảm.

Mặc dù không có xét nghiệm đặc biệt để chẩn đoán trầm cảm, bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều bài đánh giá tâm lý để đánh giá thêm về loại và mức độ nghiêm trọng của trầm cảm mà con bạn đang trải qua.

Điều Trị Trầm Cảm Ở Trẻ Em

Nếu con bạn được chẩn đoán mắc trầm cảm nhẹ, bác sĩ sẽ theo dõi các triệu chứng của trẻ trước khi đề xuất phương pháp điều trị. Nếu các triệu chứng kéo dài sau 6 đến 8 tuần hỗ trợ, con bạn sẽ được chuyển đến điều trị tâm lý. Nếu con bạn được chẩn đoán trầm cảm vừa phải hoặc nghiêm trọng, bác sĩ sẽ bắt đầu điều trị ngay lập tức.

Tâm lý trị liệu và thuốc hoặc sự kết hợp của cả hai đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giúp đỡ trẻ em bị trầm cảm. Phương pháp điều trị cho con bạn sẽ tùy thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của trầm cảm.

• Tâm lý trị liệu: Đối với trẻ em mắc trầm cảm nhẹ, Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ khuyến nghị tâm lý trị liệu là phương pháp điều trị đầu tiên. Đối với thanh thiếu niên bị trầm cảm vừa phải hoặc nghiêm trọng, nghiên cứu cho thấy sự kết hợp giữa tâm lý trị liệu và thuốc mang lại hiệu quả tốt nhất. Hai hình thức trị liệu tâm lý được công nhận là lựa chọn điều trị chính cho trẻ em bị trầm cảm là:
  • Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp cải thiện tâm trạng của trẻ bằng cách nhận diện các mô hình suy nghĩ và hành vi tiêu cực, sau đó thay thế chúng bằng những suy nghĩ và hành vi tích cực.
  • Liệu pháp giao tiếp (IPT): Một phương pháp mà các chuyên gia tâm lý giúp thanh thiếu niên học cách xử lý các vấn đề trong mối quan hệ có thể là nguyên nhân gây ra hoặc là hệ quả của trầm cảm.
• Thuốc: Các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) là lựa chọn thuốc chống trầm cảm đầu tiên cho trẻ em. Chỉ có hai loại SSRIs—Prozac (fluoxetine) và Lexapro (escitalopram)—được FDA phê duyệt cho trẻ em. Nếu cần thiết, bác sĩ có thể kê thêm các thuốc khác.

Lời kết

Trầm cảm ở trẻ em có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của trẻ, vì vậy luôn cần chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo rằng trẻ có thể bị trầm cảm. Hãy trò chuyện với con về cảm xúc của chúng và luôn giữ thái độ hỗ trợ và không phán xét.

Rất may, can thiệp sớm có thể giúp trẻ vượt qua trầm cảm trước khi các triệu chứng có thể gây tác động nghiêm trọng đến cuộc sống và khả năng hoạt động của trẻ.